Jan Martinek - polski nauczyciel i działacz społeczny. Jego historia to życie człowieka spełnionego zawodowo, życie pełne sukcesów w działalności społeczno-kulturalnej, a jednocześnie dotknięte wielkim dramatem rodzinnym. Dziś praktycznie nie istniejący w świadomości społecznej, a mało kto wie jak dużą cegiełkę włożył w rozwój Ogrodzonej w trudnych czasach przełomu XIX i XX wieku.
Urodził się 9 maja 1862 roku w Mostach koło Jabłonkowa, gdzie spędził czasy dzieciństwa, później mieszkał w Milikowie prawdopodobnie u dziadków ze strony ojca. Od 1877 roku młody Jan Martinek rozpoczął naukę w seminarium nauczycielskim w Cieszynie jako jeden z wielu późniejszych nauczycieli w Księstwie Cieszyńskim. Po ukończeniu czteroletniej nauki rozpoczął pracę jako pomocnik nauczyciela w Istebnej. Po czterech latach praktyki nauczycielskiej w kwietniu 1885 zdał egzamin kwalifikacyjny, który uprawniał go do zatrudnienia na stanowisku stałego nauczyciela w gimnazjum.
W 1887 roku przeprowadził się do Ogrodzonej, gdzie został kierownikiem tutejszej szkoły ludowej. W niedługim czasie tuż po przeprowadzce, 14 maja 1888 roku wziął ślub z Gabrielą Czadan urodzoną w 1870 roku, pochodzącą z Zarzecza koło Strumienia.
Jednak jego ambicje nie ograniczały się tylko do szkolnych murów. Interesował się życiem społecznym oraz podążaniem za rozwojem i unowocześnianiem życia na wsi. Pod koniec XIX wieku został współzałożycielem Związku Spółek Rolniczych w Księstwie Cieszyńskim i członkiem Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Publikował artykuły m.in. o rolnictwie i sadownictwie na łamach "Rolnika Śląskiego". Był blisko związany z tygodnikiem „Gwiazdka Cieszyńska” i również tam ukazywały się jego artykuły.
Poprzez swoją działalność w wielu dziedzinach życia stał się niezwykle znanym i cenionym działaczem społecznym. W 1891 roku znalazł się w gronie inicjatorów założenia Kółka Rolniczego w Ogrodzonej, co doprowadziło do jego utworzenia cztery lata później. Kółko było w owym czasie organizacją nowatorską starającą się rozwijać rolnictwo na wsi, a także propagując kulturę czytania książek w zorganizowanej przy Kółku czytelni.
W 1908 roku Martinek założył miejscowy oddział kasy spółdzielczej Raiffeisena, której zadaniem było użyczanie pożyczek potrzebującym rolnikom. Jednak już wcześniej został rewizorem i inspektorem cieszyńskiego Związku Spółek, był od samego początku istnienia tego Związku głównym filarem i pracownikiem koła rozwoju i rozszerzania kas Raiffeisena i Spółek spożywczych. Każdego roku objeżdżał prawie wszystkie gminy Śląska, niosąc każdej placówce oprócz porad i wskazówek zachętę do dalszej pracy i wytrwania.
Na początku XX wieku Jan Martinek znalazł się w komitecie założycielskim Ochotniczej Straży Ogniowej w Ogrodzonej (tak wówczas nosiła nazwę dzisiejsza OSP). Był aktywnym działaczem Straży oraz jej członkiem Zarządu aż do śmierci. Jako dobry nauczyciel był także muzykalny. W niedzielne poranki i święta zasiadał do organów w miejscowym kościele św. Mateusza, gdzie również okazjonalnie prowadził chór.
Choć był człowiekiem spełnionym zawodowo jak i społecznie to w życiu prywatnym dostąpił wielu trosk i smutków. Z małżeństwa z Gabrielą Czadan miał sześć córek i trzech synów. Śledząc życie i wybrane szkoły dla swoich dzieci można sądzić, iż planował im równie ambitne życie. Jednak na tej drodze stanęły wojna i choroby w wyniku czego przedwcześnie wraz z żoną w różnych odstępach czasowych pochowali czworo swojego potomstwa.
Sytuacja z dziećmi rodziny Martinków niewątpliwie była dla Jana przytłaczająca i być może stres z tym związany mógł być jednym z powodów jego przedwczesnej śmierci. Zmarł nagle w nocy z soboty na niedzielę wskutek skurczów sercowych w wieku 58 lat. Pogrzeb odbył się w środę przy licznym udziale mieszkańców Ogrodzonej i gości z całego Śląska. Kondukt w towarzystwie pięciu księży prowadził i przemowę pogrzebową wygłosił miejscowy proboszcz ks. Trawniczek. Nad grobem przemówili imieniem Związku Spółek rolniczych prezydent dr. Jan Michejda, w imieniu Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego p. Szuścik, natomiast w imieniu gminy Ogrodzona p. Jan Zając.
Po śmierci pisano o nim: „W zmarłym traci społeczeństwo wybitnego znawcę i organizatora naszego ruchu współdzielczego. Dzięki swej sumienności, niezmordowanej pracowitości, uprzejmości i życzliwości był człowiekiem, o którym powiedzieć można, że choć był na tak odpowiedzialnym stanowisku inspektora, to jednak wrogów nie miał.”
Jan Martinek został pochowany na nieczynnym już dziś starym cmentarzu w Ogrodzonej. W latach 60-tych rodzina zmarłego dokonała ekshumacji i przeniosła jego szczątki na cmentarz komunalny w Cieszynie. Również wtedy przeniesiono szczątki żony Gabrieli zmarłej w 1942 roku i jednej z córek.
Dzieci Jana i Gabrieli Martinków:
Laura Joanna Martinek (ur. 7.08.1889 w Ogrodzonej – zm ???)
Janina Franciszka Martinek (ur. 30.03.1891 w Ogrodzonej – zm. 22.04.1989 w Chicago) członkini wydziału polskiego Towarzystwa gimnastycznego „SOKÓŁ” w Cieszynie, ślub z Franciszkiem Wójcik (ur. 1889), nauczycielem w Łazach 7.10.1911
Gabriel Maurycy Martinek (najstarszy syn ur. 18.08.1893 w Ogrodzonej - zm. 5.11.1915 w Kostiuchnówce ) Absolwent gimnazjum w Cieszynie, w latach 1912-1914 przewodniczący polskiej organizacji młodzieżowej Jedność, plutonowy oddziału Legionistów Śląskich; Stała Drużyna "Sokoła" Cieszyn. Poległ w 1915 r. w bitwie pod Kostiuchnówką na Wołyniu.
Anna Maria Marinek (ur. 21.02.1895 w Ogrodzonej – zm. 17.02.1985 w Bielsku-Białej) ślub z Alojzym Hess 19.09.1918 r.
Konrad Karol Martinek (ur. 29.01.1897 w Ogrodzonej - zm. 6.12.1918) ukończył gimnazjum polskie w Cieszynie, a następnie zapisał się na wydział prawa Uniwersytetu w Krakowie. Z chwilą powstania polskiego rządu wstąpił na ochotnika do wojska polskiego w Cieszynie. W służbie dla Ojczyzny nabawił się zaziębienia, do którego przyłączyła się zdradliwa epidemia. Zmarł na hiszpankę w cieszyńskim szpitalu wojskowym, pochowany na cmentarzu komunalnym w Cieszynie.
Elżbieta Antonia Martinek (ur. 4.08.1900 w Ogrodzonej – zm. 5.07.1901 w Ogrodzonej)
Karol Antoni Martinek (ur. 25.12.1901 w Ogrodzonej - zm. 6.04.1926 w Lublińcu) ukończył gimnazjum polskie w Cieszynie, zmarł w Lublińcu po 6 letniej chorobie psychicznej.
Jadwiga Maria „Wiśka” Martinek (ur. 8.08.1903 w Ogrodzonej - zm. 20.08.1912 w Ogrodzonej)
Hilda Helena Martinek (ur. 30.07.1907 w Ogrodzonej – zm. 9.01.2010 w Bielsku Białej) ślub z Janem Maczyński 21.07. 1935 r.
Serdeczne podziękowania dla pana Jana Maczyńskiego (prawnuka J. Martinka) za udostępnienie brakujących informacji i zdjęć archiwalnych dotyczących losów rodziny Martinek.
B. C.
